|
قرآن مجید در حدود ۱۹۶ آیه راجعه به زنان سخن گفته است که شامل موضوعاتی به
شرح ذیل است:
احکام زنان، آفرینش زن، حقوق زنان، حجاب، زنان بهشتی، زنان اهل کتاب، زنان مستضعف،
زنان پیامبر خاتم و دیگر پیامبران، زن و صاحبان قدرت، زن در قیاس با مرد، موارد
منفی نگری به زن، دختر در نزد امم، تعدد زوجات، رابطه زن و مرد، همسرداری، طلب
معاش زنان، سلوک با زنان و نیز برشماری مصادیقی از زنان شایسته (صالح) و
ناشایسته (طالح).
آیاتی که به موضوع زنان می پردازد نیز ذیل واژه هایی همچوم:
نساء أمرإه، ام
مؤمنات، صالحات، انثی، بنات، زوجه، اخت و ... آمده اند. آیاتی که به مصادیق زنان
شایسته (صالح) و ناشایسته (صالح) پرداخته اند،
جمعاً شامل ۷۴ آیه می شود که از آن
میان ۱۱ آیه مربوط به زنان صالح است و ۶۳ آیه باقی مانده به معرفی زنان صالح می
پردازد. نقطه اشتراک این دو دسته زنان، ارتباط آنها با پیامبران است. دو تن از
چهار زن طالح که در قرآن به آنها اشاره شده، همسران نوح و لوط هستند و دو تن دیگر،
یکی زن عزیز مصر در داستان حضرت یوسف است و دیگری زن ابولهب در ارتباط به
پیامبر خاتم.
آیات مربوط به زنان صالح شامل ۹ زن، یعنی همسر ابراهیم، مادر و خواهر
موسی، همسر فرعون، دختران شعیب همسر عمران (مادر مریم) مریم، همسر زکریا
(مادر یحیی و خاله مریم) است. در واقع، آیات مربوط به زنان صالح آیاتی هستند که مرتبط
با ۵ تن از پیامبران می باشند و بیشترین تنوع آیات در این باره مربوط به حضرت موسی
(مادر و خواهر موسی، همسر فرعون و دختران شعیب) است.
در بررسی آماری تعداد آیات،
بیشترین تعداد آیات مربوط به حضرت مریم (۳۶ آیه) و
کمترین آیات مربوط به همسر فرعون و عمران (هر کدام ۲ آیه) است. دیگر آیات به ترتیب
شامل مادر موسی (۹ آیه)، دختران شعیب (۸ آیه)، همسر ابراهیم (۵ آیه)، همسر زکریا
(۴ آیه) و خواهر موسی (۳ آیه) می باشد. شایان ذکر است که برخی از آیات یاد شده
همپوشانی دارند؛ مثلاً سه آیه ای که راجع به خواهر موسی است، ضمن مباحث مربوط به
مادر موسی آمده است. همچنین یک آیه از سه آیه مذکور به دختران شعیب نیز پرداخته
است. در دو آیه مربوط به همسر عمران نیز به مسئله مریم به عنوان فرزند او
پرداخته شده است. در این میان، آیات مربوط به حضرت مریم علاوه بر فزونی کمی، از
نظر کیفیت و موضوع نیز با سایر آیات مربوط به زنان صالح متفاوت است. در حالیکه در
آیات مربوط به زنان دیگر، از آنها به تبع مردان یاد شده است. آیات مربوط به حضرت
مریم با محوریت خود او و معرفی فرزندش عیسی در قرآن آمده است. در معرفی زنان یاد
شده، ترتیب تاریخی و آموزه های مربوط مورد نظر بوده است.
همسر ابراهیم
آیات مربوط به همسر ابراهیم، شامل آِات ۷۱-۷۳ سوره «هود» و آیه ۳۰ سوره
«ذاریات» می گردد. لحن این آیات در مقایسه با آیات ماقبل آنها که خطاب به حضرت
ابراهیم است از حالت عام خارج شده و به صورت خاص می شود و به همسر ابراهیم مژده
زایش اسحاق را می دهد که او نیز صاحب پسری به نام یعقوب خواهد شد.
از آیات فوق دو نکته به ذهن متبادر می شود: یکی، مژده فرزند به همسر ابراهیم
در عین سابقه ناباروری و دیگر، باوریابی زن ابراهیم به این وعده الهی علی رغم
امتناع عادس زایش در سنین بالا و سابقه عقیمی.
بنا به روایات، همسر ابراهیم دختر عمو یا دختر خاله آن حضرت بود و نام وی ساره
فرزند هارون یا هاران بوده است.
هر دو دسته آیات، پس از ذکر داستان مهمان شدن فرشتگان بر حضرت ابراهیم آمده
است. برابر این آِات، ابراهیم گوساله ای را برای مهمانان که برای او ناشناخته
بودند بریان کرد و نزد آنان گذاشت. فرشتگان از تناول غذا خودداری کردند و این مایه
ترس ابراهیم شد که مبادا آنها قصد سویی دارند. از این رو، فرشتگان حضرت ابراهیم را
از این خیال بر حذر داشتند و مأموریت دوگانه خود را اعلام نمودند که یکی از آن دو،
خبر فرود آمدن غذاب بر قوم لوط و دیگری، بشارت فرزند به حضرت ابراهیم و همسرش بود.
تبیین شرایط بیولوژیکی ابراهیم و همسرش سازگار با این بشارت نبود؛ چرا که ساره
در نهایت عجز و پیری و شوهرش ابراهیم نیز پیرمردی فرتوت بود شرایطی که فرزند آوری
را به طور طبیعی و عادی ناممکن می کند و این امر برای ساره که پیرزنی سترون (عجوز
عقیم) بود – یعنی کسی که در جوانی نیز عقیم بوده است. – به مراتب امتناع
بیشتری داشت. از این رو، عکس العمل او در برابر این بشارت نیز عکس العملی طبیعی و
بازخوردی از حیا زنانگی و ناباوری بود: ساره پس از شنیدن این بشارت، با فریادی
شدید (صره) و به زبان آوردن سخنی از ادات تعجب (یا ویلتی؛ ای وای بر من!) و محکم
به صورت خود زدن (فصکَّت) تعجب خودش را از این خبر باز نمایاند.
مفسران قرآن در اینکه سن ابراهیم و همسرش در این زمان چقدر بوده است اتفاق نظر
ندارند. کمترین رقم سن آن دو را سفر پیدایش تورات ذکر کرده است: ساره ۹۰ و همسرش
صد سال.
منبع: دانشگاه هنر اصفهان - دفتر امور زنان
|
